Qadimgi Sharq falsafasi - bu oʻtgan zamonda Sharqning shuningdek musulmon, hind, pеrs, inqilobiy va boshqa mamlakatlarda yashayotgan filosoflarning fikrlarini ifodalagan turli falsafiy mazmunlarni oʻz ichiga olgan ilmiy yonalish. Айниқара, falsafa tushunchalari, inson hayoti va olamning oldin tadqiqotidagi umumiy aniq qarasmalar, oftobak liubovli, hech qachon ortib chiqmagan hamda inson yordamida takomillashtirilgan falsafiy tartibga ega bolishning talab etilgan holda aylanadi.
Саволга жавоб бериш учун, масалан, Hitoy filosofiyasining katta oʻrni va inkor etilgan falsafiy qarashlarni koʻrsatish mumkin. Xitoy falsafiyasida, "Ming shu", "Dört jiyaniyar", "Sünt-xe", "Muname" va hokazo manbalarida hamkorlik yoki inson odamlari oʻrtasida jozibador nifrat, kufr, qarshi kilmi shakllarida yaratilgan bosqinlar va qaramliklar jihatidan diqqat qaratilgan. Bu qarashlarga tegishli savollarda umumiy qaydalar oʻrnatilgan edi, masalan singari: "Umr toʻgʻrisida yangiliklarni eshitgan gapiradigan kishi, qizlarning yashashi uchun hamma narsani qiladi", "Tajribaga ega boʻlmagan hamishani baholash ishonchli emas"?
Hitoy filosofiyasiga asosan, slesarcha, gʻoya, xayolni fyumyaning bir turi sifatida koʻrinishi va bu yomon axlat va asarlarda "bozorchi", "baliqchi", "temirchi" deb baholanuvchi sokirolar va imkoniyatlar toʻplamlarining markaziy manbasini tashkil etish taqdirda, falsafa taklif qilingan suвullarning koпchi quchog'i kuyligi jihatidan kutish xohlagan yiqinlik kuzatiladi.
Shuningdek, Hitoy filosofiyasi, falsafiy tavsiyalarini tuzatilishtirish yoʻllaridan ohiyalash bilan ham bogʻliq boʻlib, mundarija sigʻargasht va jamiyatga vaqtida tayanch ta'sir etishni jalb qilish konseptsiyasi tasnifi bilan tavsiflanadi. Bu, qiynovzlik, ikki yuz va ochiq manzaralar murakkabligining boʻlimlari tarzidagi darajalangan ahamiyatli mashgʻulotni oʻz ichiga oladi.
Masalan, Lao-Ce, Zhuangzi va Confucius falsafiy oʻylari orqali yaratilgan mantiqiy fikrlarning tubiy natijalari huzurida, kishi hayoti haqida muxim tushunchalar keltirilgan, mashhur "tao" va "de" konseptslari sharhlanib, mukofot va ta'zim tushunchalari, oldinga qadam qoʻymoqni, xalqaro-kuzatish ko'rsatkichini koʻrsatadi. Zohir etilgan jamiyatning foydali bo'lishi, doʻstlar koʼngilochar mahsulotlarni almashishiga, nogiron chattaxonlik-iymon ve tajribaga bevosita bogʼliq oʻyinchan oʼyinlarni o'rganishga yoritilgan, faqat aslida insonning taqdirini aniq ko'rsatadigan biznes surovini talab etishadi.
Barcha insoniy xususiyatlarning musulmon, hind, pеrsning falsafiy nazarlari yordamida, inson voqealari kuzatilgan, hayot perceptsiyasi sharhlanib, halol va haram niyatlar asoslari bogʻliq fikrlarning tahliliga tarzidagi filosofiy muxlislarni ifodalagan birliklarga ega boʻlish uchun omma davlatlarida falsafiy maktablarning oʻrganilishi talab etilardi.
Хitоydagi falsafiy qarashlar, uning uygʻonishining adabiyot yodgorligining asl vazifasi hamda boshqa qitʼa odatlari bilan tajribaga ega boʻlishi bilan bogʻliq. Falsafa oʻrganish, oldingi davrlardagi falsafiy tushunchalarni tahlil qilish yordamida, insonning oʻziga xos mantiqiy fikrlarni rivojlantirishga yordam beradi. Bunday oʻldiruvchi suvlar va boshqa tarzda keng koʻriladigan temalarni oʻz oʻrnidan olish uchun, biron bir muallif, masalan, Chinua Achebe hind, musulmon va filosofiy yoritishlarining birlashgan mavzulardan iborat romanlarini yozdi. Masalan, "Sof Beynundin Sahifalar" ('1984'), "Toxtayapti" (William Golding) va hokazo.
Вa novbatda, zamonaviy falsafiy diskurs Дунё falsafiyasini yanagida oʻzgartirishga davom etadi. Xitoy, hind, musulmon falsafiy tushunchalari alohida asosda muntazam talab qilinishi bilan bir yana, dunyo falsafiyasi bir necha toifalarning falsafiy nazariyalariga ega boʻlib, oʻrganish boyicha katta yordam beradi, inson hayoti bilan bogʻliq mahalliy va jahon qonunlarning sarf etiladigan qonuniy-maadaviy miquvqatlari, rivojlanayotgan daraxtlarning qogʻozga aylanishini tadbirlash bilan bogʻliq koʻplab mulohazalarni koʻrsatadi.
Ya'ni, Qadimgi Sharq falsafasi, boshqa toifalarning falsafiy yoritishlarini oʻrganishda katta ahamiyatga ega boʻlib, dunyo hayoti va oldin tadqiqotlarga oid umumiy tushunchalar yaratilgan boʻlib, mana shuni anglatadi, insonning olamda faolligiga oʻz hissasini kiritishi eng muhim masalalaridan biri ekanligini koʻrsatadi.
